Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w organizmie człowieka – spełnia ponad 500 funkcji[1]. W celu zwiększenia świadomości na temat tego kluczowego narządu, firma Sanofi, prowadziła w okresie kwiecień – grudzień 2017 r. kampanię edukacyjną „Szczęśliwa wątroba, szczęśliwy Ty”, której inicjatorem była firma produkująca lek Essentiale® Forte. W jej ramach, Polacy mogli skorzystać ze specjalnie przygotowanego na platformie kampanii internetowego narzędzia – Ogólnopolskiego Testu Wątroby, pierwszego dużego badania, oceniającego epidemiologię czynników ryzyka różnych chorób wątroby, w warunkach polskich. Dane z testu posłużyć mogą do analizy kondycji wątroby Polaków.
Każdy, kto chciał bez wychodzenia z domu sprawdzić, czy jego wątroba potrzebuje wsparcia, mógł w okresie 18 kwietnia – 31 października 2017 r. odwiedzić stronę kampanii www.szczesliwawatroba.pl i odpowiedzieć anonimowo na piętnaście prostych pytań, dotyczących stylu życia i czynników ryzyka chorób wątroby. Zestaw pytań został specjalnie zaprojektowany na użytek tego badania, na podstawie dostępnego piśmiennictwa naukowego, dotyczącego czynników ryzyka chorób wątroby. Wynik testu nie stanowił diagnozy lekarskiej, można się było jednak z niego dowiedzieć, czy warto poświęcić wątrobie więcej uwagi. W teście wzięło udział 57 505 osób
z całej Polski! Po usunięciu ankiet zawierających dane o wysokim potencjale błędu, analizę przeprowadzono na 49 694 wypełnionych kwestionariuszach.
Dostarczone przez respondentów odpowiedzi, posłużyły do stworzenia analiz czynników ryzyka rozwoju chorób wątroby w społeczeństwie polskim[2]. Na podstawie wyników ankiety powstało opracowanie „Epidemiologia czynników ryzyka różnych chorób wątroby w warunkach polskich na podstawie ankiety internetowej”, opublikowane w marcowym wydaniu miesięcznika Terapia, ogólnopolskiego specjalistycznego pisma, skierowanego do lekarzy różnych specjalności[3]. Jego autorami są:
- dr n. med. Jan Gietka z Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie, Poradni Chorób Wątroby Hepatolodzy w Warszawie,
- dr n. ekonomicznych Marcin Chlebus, z Zakładu Finansów Ilościowych, Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Wyniki ubiegłorocznego testu posłużą do odpowiednich działań, mających na celu zwiększenie świadomości na temat tego kluczowego narządu i zagrożeń dla jego zdrowia, w trakcie tegorocznej, II edycji kampanii „Szczęśliwa wątroba, szczęśliwy Ty”.
Ogólnopolski Test Wątroby 2017
Podsumowanie
Metoda: kwestionariusz ankiety online
Ilość odpowiedzi: 49 694
Czas zbierania analizowanych odpowiedzi: kwiecień – październik 2017
Cel testu: badanie oceniające epidemiologię czynników ryzyka różnych chorób wątroby w warunkach polskich (pierwsze w Polsce).
W podsumowaniu przedstawione zostały wybrane, poddane analizie dane, dotyczące następujących czynników ryzyka chorób wątroby: zbyt wysokie BMI, wzrost masy ciała w ciągu ostatnich 5 lat, brak aktywności fizycznej, spożywanie zbyt małej ilości posiłków w ciągu dnia, spożywanie nadmiernej ilości cukru.
W badanej grupie było 30 683 kobiet (61,7%) oraz 19 011 (38,3%) mężczyzn. Średni wiek wyniósł 41,5 lat, zaś wiek 53,2% osób mieścił się w przedziale 18-40 lat.
Średnie BMI wyniosło 26,46 – osób spełniających kryteria nadwagi wg WHO (25-29,9 kg/m2) było 34,3%, otyłości (30-39,9 kg/m2) 20,7%, a otyłości olbrzymiej (40+ kg/m2) 1,6%, czyli łącznie 56,7%! Istotny odsetek osób z nadwagą i otyłością stwierdzono u mężczyzn (odpowiednio 44,6% oraz 23,6% w porównaniu z grupą kobiet – odpowiednio 27,9% oraz 18,9%). Otyłość olbrzymią wykazano u 1,3% mężczyzn oraz 1,8% kobiet.
Niepokojące dane związane są z deklarowanym wzrostem masy ciała w ciągu ostatnich pięciu lat – waga zwiększyła się aż u 55,2% respondentów, w tym u 10,5% o ponad 10 kg (u 18,5% osób zmniejszyła się, u 26,3% pozostała taka sama). Największy odsetek osób z przyrostem masy ciała stanowią mężczyźni w wieku 18-40 lat (60,5%).
Kolejne wynikające z analizy dane dotyczą aktywności fizycznej. Okazuje się, że ponad połowa osób (50,8%) wypełniających ankietę, poświęcała na wysiłek fizyczny mniej niż 1 godzinę tygodniowo (w tym ponad 61% kobiet w wieku 40 – 50 lat). Najwięcej czasu na aktywność, bo ponad 3 godziny, przeznaczały kobiety w wieku powyżej 60 lat (18,7%) oraz młodzi mężczyźni w wieku 18-30 lat (31,9%).
Badanie wykazało również wysoką zależność pomiędzy aktywnością a wskaźnikiem BMI. W grupie osób z otyłością olbrzymią było jedynie 8,2% osób, poświęcających na wysiłek więcej niż 3 godziny tygodniowo, zaś aż 71,2% z aktywnością mniej niż 1 godzina. Wskazuje to na spadek aktywności wraz ze wzrostem BMI, co wydaje się być poważnym zagrożeniem zdrowotnym, nie tylko dla zdrowia wątroby.
Trochę lepiej prezentuje się kwestia częstotliwości spożywanych dziennie posiłków – badanej grupie nie zdarza się bardzo często spożywanie mniej niż 3 posiłków dziennie. Jednak wciąż codziennie lub prawie codziennie do takiej sytuacji dopuszcza prawie jedna trzecia (32,2%) kobiet (najwięcej w wieku 18-40 lat: 11,4%) oraz aż 38,8% mężczyzn (najwięcej w wieku 40-60 lat: 13,3%).
Zdecydowanie gorsza sytuacja ma związek ze spożyciem cukrów. Aż 68,7% badanych deklaruje, że słodzone napoje, ciasta, słodycze lub desery przyjmuje kilka razy w tygodniu.
Jest to niezależne od płci – tutaj różnice procentowe są niewielkie: 69,6% kobiet oraz 67,1% mężczyzn. Najwięcej cukru spożywają osoby w wieku 18 – 40 lat (72,7%). Do zastanowienia pozostaje fakt związku pomiędzy spożywaniem cukrów a wskaźnikiem BMI – z badania wynika, że nie unikają go również osoby z BMI wskazującym na nadwagę: 67,7%, otyłość: 68,2% oraz otyłość olbrzymią (BMI 40+ kg/m2): aż 68,6%!
Na podstawie zrealizowanego w 2017 r. badania on-line Ogólnopolski Test Wątroby wykazano, że zbyt wysokie BMI, będące czynnikiem ryzyka niealkholowej choroby wątroby ma 56,7% osób, które wypełniły ankietę. Niepokojąco wyglądają również odpowiedzi na pytania o zmianę masy ciała – ponad 55% ankietowanych w tym okresie przytyło, w tym prawie jedna piąta zwiększyła masę ciała o ponad 10 kg.
Problemem okazuje się również brak ruchu – wytyczne Europejskiego Towarzystwa Badań nad Chorobami Wątroby (EASL) zalecają podejmowanie aktywności fizycznej przez 150-200 minut na tydzień, w kilku sesjach. Ma to zapobiegać wystąpieniu niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Zalecenie to wypełniło ogółem jedynie 21% respondentów, w tym tylko 15,4% z otyłością, u których częstość występowania NAFLD (non-alcoholic fatty liver disease, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby) wynosi 70%.
Podsumowując należy stwierdzić, że odsetek osób wypełniających ankietę, u których występują czynniki ryzyka chorób wątroby jest znaczny. Niewielki procent badanych stosuje się do zaleceń dotyczących zdrowych dla wątroby nawyków, związanych z trybem życia. Jeżeli wyniki innych badań populacyjnych okazałyby się podobne, można spodziewać się, że ze względu na obserwowaną dużą liczbę osób z nadwagą i otyłością i brak aktywności fizycznej – podobnie jak w innych krajach rozwiniętych – zwiększy się liczba osób ze stłuszczeniową chorobą wątroby. Co pozytywne, wydaje się jednak, że wiele czynników ma charakter odwracalny i odpowiednie działania społeczne mogą odwrócić ten negatywny trend.
Przypisy
- Rózga J i wsp. Co nowego w leczeniu wątrobowozastępczym? Hepatologia 2014; 14: 139-148.
- Analizy przygotowane na podstawie wyników Ogólnopolskiego Testu Wątroby na dzień 31.10.2017., Chlebus M., Zakład Finansów Ilościowych, Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski. Data on file.
- Gietka J., Chlebus M., Epidemiologia czynników ryzyka różnych chorób wątroby w warunkach polskich na podstawie ankiety internetowej. Terapia 03/2018: 1-9.
- Dr n. med Jan Gietka, dr n. ekon. Marcin Chlebus, Epidemiologia czynników ryzyka różnych chorób wątroby w warunkach polskich na podstawie ankiety internetowej.
***
Essentiale Forte, 300 mg, kapsułki. 1 kapsułka zawiera: 300 mg (Phospholipidum essentiale) fosfolipidów z nasion sojowych zawierających (3-sn-fosfatydylo)cholinę. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: olej sojowy. Wskazania do stosowania: Essentiale Forte jest roślinnym produktem leczniczym stosowanym w chorobach wątroby. Zmniejsza subiektywne dolegliwości, takie jak: brak apetytu, uczucie ucisku w nadbrzuszu spowodowane uszkodzeniem wątroby w wyniku nieprawidłowej diety, działania substancji toksycznych lub w przebiegu zapalenia wątroby.